Çocuklarda sık görülen 10 hastalık ve tedavisi – Başlıca çocuk hastalıkları

Çocukların henüz yeterince gelişmemiş olan bağışıklığı, onların yetişkinlere göre bir takım hastalıklara yakalanma riskinin daha fazla olmasına sebep olur. Özellikle okulların yeni açıldığı ve havaların yeni yeni soğumaya başladığı bu aylar, hastalık ayları; bu hastalıklar da okul çağı hastalıkları olarak bilinmektedir. Bu hastalıkların kimi oldukça ağır ve yıpratıcı seyrederken kimileriyse hafif şekilde atlatılıyor.

Çocuklarda bu hastalıklar genellikle yetişkinlere göre daha uzun sürüyor; çünkü, hastalıkla birlikte iştahı kesilen çocuk, hastalığı atlatmasına katkı sağlayacak besinleri yeterince alamaz. Böyle zamanlarda çocukların bir şeyler yemesini sağlamak neredeyse imkansızdır. Bu sebeple hastalık süreci çocuklar için uzun ve yorucu, ebeveynler için endişe verici geçmektedir. Fakat bu hastalıkların çoğunluğu özellikle 0-12 yaşta görülen hastalıklar olduğundan ve ağır ve yıpratıcı seyretmediği sürece çocukların bağışıklığının gelişmesini sağladığından sakin olmak, panik yapmamak gerekir. Elbette içinde bulunduğumuz süreçte sakinliğimizi korumak bir hayli zor. Öyle ki bir yanda soğuyan havalar, baş gösteren salgınlar, diğer yanda devam etmekte olan covid-19 pandemisi… Ebeveynler için bu, iki kat endişeli bir süreç. Peki, başlıca çocuk hastalıkları nelerdir? Bu pediatri hastalıkları , hastalıkların belirtileri, bulaşma şekilleri, doktora başvurulması gereken durumlar, hasta çocuk için yapılabilecekler ve koruyucu tedbirler nelerdir?

Başlıca çocuk hastalıkları

1) Soğuk algınlığı:

Soğuk algınlığı başlıca çocuk hastalıkları içinde yer almaktadır. Soğuk algınlığı enfeksiyon hastalıklarından biridir. Hastalık çocuklarda bir hafta kadar sürer. Fakat semptomların tamamen ortadan kalkması bir haftayı geçmektedir. Belirtileri:

• Ateş,
• Öksürük,
• Halsizlik,
• Burun akıntısı,
• Boğaz ağrısı,
• Nezle,
• Huzursuzluk

Belirtileri ile seyrediyor. Bu tür çocuk hastalıkları kaynağında çok sayıda virüs bulundurmaktadır. Özellikle okul çağındaki çocuklarda sıkça görülen bir hastalıktır. Çünkü bu hastalığa sebep olan virüsler kalabalık ortamlarda çok hızlı ve kolay yayılmaktadır. Bu hastalık genellikle boğazda ya da burunda gelişen bir enfeksiyon sonucunda ortaya çıkmaktadır. Soğuk algınlığı, çocuklarda ve bebeklerde ciddiye alınması gereken bir hastalıktır. Çünkü, bu hastalığın akciğerleri ve kulakları etkileme olasılığı yüksektir. Bu da bronşit ve zatürree gibi çok ciddi hastalıkların ortaya çıkmasına sebep olabilir.

Neler yapabilirsiniz?

• Çocuğun dinlendiği odanın nem seviyesini yüksek tutun.
• Sık sık burnunu ve ellerini yıkayın.
• Ortamı sık sık havalandırın.
• Yemiyorsa zorlamayın fakat boğazını yumuşatacak ılık içecekler hazırlayın.
• Seveceği meyveleri önerin.
• Limonlu ılık su içirin.

2) Grip:

Grip yüzlerce farklı virüsün sebep olabileceği bulaşıcı bir enfeksiyondur. Hastalık çocuklarda yaklaşık 3-4 gün sürmektedir. Soğuk algınlığından farklı olarak daha kısa sürse de çok daha ağır ve yıpratıcı bir hastalıktır. Belirtileri:

• Yüksek ateş ve titreme
• Aşırı halsizlik
• Uyuklama hali
• Eklemlerde ve vücudun genelinde ağrılar
• Baş ağrısı
• Öksürük
• Boğazda acı ve ağrı
• Burun akıntısı, burunda tıkanma

Belirtileriyle seyretmektedir. Grip, virüslerin sebep olduğu bir hastalık olduğundan antibiyotikler çoğunlukla fayda sağlamaz. Bunun için genellikle doktor, hastalığa değil, hastalığın semptomlarına yönelik ilaçla semptomları tedavi ederek, çocuğu rahatlatmaya çalışır. Grip yetişkinlerde bile ağır ve ciddi bir rahatsızlıkken, çocuklarda kat be kat daha ağırdır ve çocuk mutlaka doktora götürülmelidir. Aksi halde bronşit veya zatürree oluşması muhtemeldir.

Çocuğun ateşinin aşırı yüksek olması ve uzun sürmesi ya da aralıklarla düşüp aniden tekrar yükselmesi, soluk alıp vermede zorlanması ve hızlı soluk alması, hırıltılı soluk alıp vermesi, şiddetli öksürük gibi belirtiler , muhtemel olarak hastalığın zatürree, bronşit, larenjit gibi hastalıklara ilerlediğinin belirtisidir. Bu belirtilere kulak ağrısı da eşlik ediyorsa orta kulak iltihabı düşünülebilir. Bu durumda doktor, çocuğa antibiyotik başlamaktadır. Bu belirtiler görüldüğünde çocuğun mutlaka tekrar doktora götürülmesi gereklidir.

Bu noktada başlıca yapılacak olan, bu tür çocuk hastalıkları için ilaç tedavisi yanında mutlaka istirahat ve iyi bakımdır.

Neler yapabilirsiniz?

• Çocuğun bulunduğu odayı nemli tutun.
• Çocuğun bulunduğu oda çok sıcak olmamalı, ortam ısısını belli seviyede tutun.
• Yemek yemesi için fazla ısrarcı olmayın.
• Boğazını yumuşatacak ılık içecekler verin. (Kesinlikle sıcak olmamalı, sıcak içecekler boğazdaki tahrişi arttırıyor.)
• Yastığını yükseltin, gövdesinin üst kısmı hafif yukarıda olsun.
• Ateşini sık sık ölçün.( Maks.3-4 saatte bir)
• Ateş için parasetamol şurup verebilirsiniz.
• Ateşini düşürmek için soğuk uygulama yapılmamalı, soğuk uygulama ateşi anlık olarak düşürür fakat sonrasında daha fazla yükselmesine neden olur. Bunun yerine ılık kompres ya da ılık bir duş daha faydalı olacaktır. (Yüksek ateş ile ilgili daha detaylı bilgi için Bkz: Çocuklarda yüksek ateş, ateş nasıl düşürülür)
• Burnu tahriş olduysa nemlendirici krem sürebilirsiniz.
• Nefesinin rahatlaması için hava nemlendiricinize bir iki damla mentol içerikli pomat damlatabilir ya da aynı ilaçtan yastığına bir damla damlatabilirsiniz.
• Ballı ılık limon suyu verebilirsiniz. Bu boğaz ağrısını hafifletecektir. İlaveten ıhlamur ve zencefili de bu karışıma ekleyerek öksürüğünün yumuşamasını, solunum yollarının rahatlamasını ve enfeksiyonu daha kolay atlatmasını sağlayabilirsiniz.
• Burnu tıkalıysa serum fizyolojik kullanın. Fakat tıkanıklığı fazla ise doktorunuzun reçete edeceği bir burun spreyini doktorunuzun reçete ettiği süre kadar kullanın. (Burun spreylerinin doktorun önerdiği süreden daha uzun kullanılması risk yaratır)

3) Orta Kulak İltihabı:

Genellikle bir üst solunum yolu enfeksiyonu sırasında ve neticesinde görülür. Ciddi bir hastalıktır. İyi tedavi edilmediği takdirde ciddi duyma sorunlarına yol açabilir. Belirtileri:

• Şiddetli kulak ağrısı
• Kulak akıntısı
• İşitme bozukluğu
• Ateş
• İştahsızlık
• Bulantı, kusma
• İshal
• Huzursuzluk
• Uğultu

Özellikle ilk bir yaş içinde görülen orta kulak iltihabının tekrarlama olasılığı yüksektir. Sık tekrarlayan orta kulak iltihabı ise kulakta sıvı birikimine yol açabilir. Bu da hastalığın 6-8 hafta kadar sürmesine yol açar. Bu durumda doktor gerekli gördüğü takdirde iğne ile kulak zarından girerek biriken sıvıyı boşaltabilir.

Orta kulak iltihabı bakteri kaynaklı ise doktor uygun bir antibiyotik reçete eder.

Neler yapabilirsiniz?

• Çocuğun kulağına dayanabileceği sıcaklıkta havlu koyabilirsiniz.
• Ateşini kontrol altında tutmak için sık sık ölçüm yapılmalıdır.
• Ateşi yüksekse doktorun reçete ettiği bir parasetamol şurup verilmelidir.
• Kulak akıntısı asla kesilmemeli. Bu sebeple kulağa bir şeyler tıkanmamalıdır. Temiz bir mendil serilerek çocuğun o yöne yatırılması ve kulaktaki akıntının bu yolla boşalmasının sağlanması gerekir.

4) Dış kulak iltihabı:

Belirtileri:

• Dış kulakta şiddetli ağrı, zonklama
• Kaşıntı
• Dış kulakta şişlik(ödem)
• Kulak akıntısı

Dış kulak, çevresel faktörlerden dolayı enfeksiyona meyillidir. Dolayısıyla, kulağın banyo sonrası nemli bırakılması, yüzme, hijyenik olmayan yabancı cisimlerin kulağa sokulması, kulağın elle kaşınması vs.. gibi durumlar, dış kulak iltihaplanmasına neden olan başlıca faktörlerdir.

Neler yapabilirsiniz?

• Doktorun reçete ettiği bir kulak damlası kullanılmalıdır.
• Doktor gerekli görmesi halinde antibiyotik tedavisi uygulayabilir.
• Kulakların kuru tutulması gerekir.
• Tedavi süresince banyo sırasında çocuğun kulağına su kaçırılmamalıdır.
• Çocuğun kulağı hijyenik olmayan cisimlerle temizlenmemelidir.
• Çocuklar için üretilmiş kulak çubukları ile banyo sonrası kulak, derine inilmeden kurutulmalı, temizlenmelidir.
• Kulakları sıcak tutulmalı, gerekirse sıcak havlu koyulmalıdır.

5) Bronşit:

Belirtileri:

• Yüksek ateş
• Öksürük nöbetleri
• Kuru öksürük
• Hastalık ilerledikçe sarı-yeşil balgamlı öksürük
• Soluk alıp vermede güçlük
• Hızlı ve hırıltılı solunum
• İştahsızlık
• Halsizlik
• Dilde ve dudaklarda morarma
• Kusma
• Huzursuzluk

Bronşit de başlıca çocuk hastalıkları içinde yer alan ciddi bir hastalıktır. Özel bir tedavisi yoktur fakat bronşit ile birlikte iltihabi bir durum görülüyorsa doktor antibiyotik tedavisi uygular. Bronşit, üst solunum yolu enfeksiyonları sonrası gelişebileceği gibi boğmaca, kızıl, kızamık gibi başlıca enfeksiyonel çocuk hastalıkları ile birlikte de ortaya çıkabilir.

Neler yapabilirsiniz?

• Öncelikle elbette ki doktorun reçete ettiği ilaçlar saati saatine düzenli, kullanım dozu ve şekline uygun olarak kullandırılmalı.
• Havanın kuru olmaması bu tür hastalıklarda çok büyük önem taşır. Bu nedenle havayı nemlendirmek için hava nemlendirici kullanmakta yarar vardır. Hava nemlendirici, içine koyulan suyu, su buharına dönüştürerek ortama salan bir cihazdır. Bu cihazdaki suyun içine doktorun reçete ettiği genelde yakaya ya da yastığa damlatılarak kullanılan, hava yolunu rahatlatan mentol içerikli damlalardan bir iki damla damlatarak ortamda bu şekilde nemli bir hava oluşmasını sağlayabilirsiniz. Hava nemlendiriciniz yoksa, radyatörler üzerine ıslak bez, kalorifer suluğu ya da içi su dolu bir kase yerleştirerek ortam nemini arttırabilirsiniz.
• Çocuğun vücudu susuz kalmasın. Bol bol sıvı takviyesi hastalığın iyileşme hızını artıracaktır. Hazır su ya da kaynamış ılınmış su içirin. Suyuna limon sıkarak verirseniz hem c vitamini bakımından hem de suyun alkali hale gelmesi bakımından da fayda sağlayacaktır.
• Çocuğun tütün dumanına maruz kalmaması (ki çocuklar hiçbir zaman tütün dumanına maruz kalmamalı) çok önemlidir. Aynı şekilde bulunduğu ortamın iyi havalandırılmış, tozsuz bir ortam olması da önem taşımaktadır.
• Çocuğun sırtını ve göğsünü sıcak tutun. Bunun için bir yelek ya da havlu faydalı olur.
• Terlediğinde mutlaka üzerini değiştirin. Aksi halde terleyip ıslandığından soğuk alır. Sonuç olarak, terle birlikte vücuttan atılan toksinler tekrar geri emilir.
• Ballı ılık süt, ballı limonlu ılık su gibi içecekler fayda sağlayacaktır.
• Bunun yanında ıhlamur, bal, zencefil karışımları içeren çayları ılık olarak verebilirsiniz. İçeceklerin sıcak verilmesi boğaz tahrişini, soğuk olarak verilmesi boğaz tahrişini artıracağından, tüm içecekleri ılık olarak vermelisiniz.

6) Mide Gribi (Gastroenterit):

Belirtileri:

• Kokulu, sümüksü yapıda sulu dışkı
• Bulantı – kusma
• Kas ağrıları (Bazen – Hafif)
• Halsizlik
• İştahsızlık
• Karın ağrısı
• Ateş (Hafif)

Kokulu, sümüksü yapıda sulu dışkı ve bulantı – kusma semptomlarıyla kendini belli eden gastroenterit, özellikle 0-6 yaşta görülen bulaşıcı hastalıklar arasında en sık karşılaşılanlardandır. Bununla birlikte, büyük küçük herkesi en çok yıpratan hastalıklardan biridir. Zira vücut, sulu dışkı ve yoğun kusma şikayetlerinden dolayı hızla sıvı ve besin kaybeder. Bu kayıpların etkisiyle vücut yorgun düşer ve direnç tamamıyla zayıflar. Dolayısıyla bu kayıpları telafi edemezsek çok ciddi sonuçları olur. Özellikle küçük çocuklarda yeme içme konusu daha zorlayıcı olduğundan tablo bir miktar daha ağır seyreder.  Bununla birlikte, hastalığın diğer semptomları arasında ise kas ağrıları, karın ağrısı ve hafif ateş bulunmaktadır.

Ne Yapabilirsiniz?

• Vücudun kayıplarını mümkün olduğunca telafi etmek çok önemlidir. Bunun için, az az sık sık ılık su veya taze meyve suyu (Örn: elma suyu, havuç suyu) vermek fayda sağlar. Vücut tuz da kaybedeceğinden, hem mideyi rahatlatacak hem de dışkının katılaşmasını sağlayacak haşlanmış patates, tuz serpiştirilerek verebilirsiniz.
• Bu süreçte peynir çeşitleri ile sütten, asidik değeri yüksek domates, portakal, limon türevi gıdalardan uzak durulması gerekir. Yoğurt ise probiyotik etkisiyle fayda sağlayacaktır.
• Hastalığın bulaşıcılığı yüksek olduğundan, tuvaletleri kullanım sonrası dezenfekte etmekte yarar olduğunu göz ardı etmeyin.
• Çocuk hiçbir şey yiyip içemiyorsa, kusma ve dışkılama sıklığı fazlaysa, halsizlik, titreme, ağız çevresinde ve dudaklarda morarma gibi belirtiler gözlemleniyorsa, acilen bir doktora başvurun.

7) El Ayak Ağız Hastalığı:

Belirtileri:

• 38-39 derece civarı ateş,
• Boğaz ağrısı,
• İştahsızlık,
• Hafif kırgınlık,
• Ağız çevresi, ağız içi ve boğazda ağrılı su kabarcıkları
• Ayak tabanı, kasıklar, kalçalar ve avuç içinde kırmızı döküntüler
• Ayak tabanı, kasıklar, kalçalar ve avuç içinde kırmızı su kabarcıkları
• Öksürük
• Karın ağrısı

Özellikle kreş ve anasınıfı çağındaki küçük çocuklarda çok sık görülen bir hastalıktır. Sonuç olarak, çok kolay bulaşan bir hastalık olduğundan, okullar, parklar, oyun alanları hastalığın en kolay yayıldığı yerlerdir.

Ne yapabilirsiniz?

• Hastalık bulaşıcı bir hastalık olduğundan, ortaya çıktığında çocuğun her bulaşıcı hastalıkta olduğu gibi izole olması gerekiyor.
• Bol bol sıvı almak vücudun bu enfeksiyonla mücadelesinde yardımcı olacaktır. Bu nedenle bol bol ılık su ve taze meyve suları verilmelidir.
• Aftlar şiddetli ağrı ve acıya neden olacaktır, bu nedenle sıcak gıdalardan uzak durulması gereklidir. Ayrıca çiğnemenin zorlamaması için yumuşak ve kolay öğütülebilen gıdalar verilmesinde yarar var.
• Kullandığı tabak, bardak, kaşık, çatal gibi malzemelerin çok iyi temizlenmesi, mümkünse kaynar su ile dezenfekte edilmesi gerekmektedir.
• Çocuğun kullandığı eşyalar ve oyuncaklarını da mutlaka dezenfekte edin.
• Doktorun reçete ettiği ilaçları saati saatine düzenli olarak kullanın.
• Çocuğun mümkün olduğunca yatarak dinlenmesini sağlamaya çalışın.

8) Karın ağrısı – Kabızlık:

Belirtileri:

• Halsizlik, huzursuzluk, rahatsızlık
• Bacakları karın kısmına doğru çekme
• Karında şişkinlik/sertlik
• Karın bölgesinde şiddetli sancı atakları
• Kaka yapma sıklığının normalin çok altında olması
• Makatta sancı

Çocuklarda karın ağrısı ve kabızlık çoğunlukla psikolojik nedenlerle de ortaya çıkabilen ve özellikle 0-12 yaşta görülen hastalıklar arasında en sık karşılaşılanlardandır. Okula henüz yeni başlayan ilkokul çocuklarında okula uyum sorunları ya da ortaokul düzeyindeki çocuklarda ergenliğe geçiş süreci gibi faktörler bu hastalığı tetikleyen başlıca nedenler arasında gösterilebilir. Bununla birlikte, bebeklerde ise yeni gıdalarla tanışma, kolit vb. nedenler bu rahatsızlığı tetikler. Bacaklarını karnına çekerek şiddetli ağlama krizleri, bebeklerde en belirgin belirtidir.

Ne yapabilirsiniz?

• Karın bölgesine yumuşak dokunuşlarla masaj yapabilirsiniz.
• Bol bol ılık su verilmelidir.
• Sulu ve lif bakımından zengin besinlerle hazırlanmış yemekler hazırlamalısınız.
• Kuru gıdalar ve hamur işi türevlerini bu süreçte yedirmeyin.
• Acılı ve baharatlı gıdalardan uzak durulmalıdır.

9) Krup:

Belirtileri:

• Boğaz ağrısı
• Burun akıntısı
• Ateş
• Boğuk ses
• Boğuk ve havlar şekilde öksürük
• Islık sesi gibi hırıltılı nefes
• Horlama
• Solunum yollarında ödem
• Soluk alıp vermede güçlük
• Ağrılı öksürük atakları
• Özellikle geceleri ortaya çıkan öksürük nöbetleri

Ne Yapabilirsiniz?

• Çocuğun olabildiğince dik konumda yatırılması faydalı olacaktır. Bunun için ilave yastık kullanabilirsiniz.
• Doktorun reçete edeceği kortikosteroid ilaçlar, doktorun uygun gördüğü şekilde ve dozda düzenli olarak kullanılmalıdır.
• Bol sıvı desteği sağlanmalıdır.
• Çocuğun bulunduğu ortam mutlaka, temiz ve yeteri kadar havalandırılmış olmalıdır.
• Hava nemlendiriciler bu hastalıkta da yararlı olacaktır.
• Antibiyotik tedavisi genellikle uygulanmasa da doktorun gerekli gördüğü durumlarda reçete edilmesi halinde düzenli ve saatli olarak kullanmalısınız.
• Ateşin kabul edilebilir referans düzeyinin üzerine çıkması halinde doktorun reçete ettiği ateş düşürücülerden yararlanabilirsiniz.

10) Alerjik Rinit:

Belirtileri:

• Gözlerde, kulaklarda, burun ve boğazda kaşıntı
• Gözlerde kızarıklık
• Hapşırık
• Burun tıkanıklığı
• Burun ve geniz akıntısı
• Kulak, burun ve boğaz tahrişi
• Baş ağrısı
• Halsizlik

Artan hava kirliliği, endüstriyel beslenme vs.. gibi nedenlerin bağışıklık sisteminin normal fonksiyonları üzerinde olumsuz etkileri olduğu aşikar. Bu düzene doğan çocuklarda da alerjik hastalıklar ne yazık ki oldukça yaygın. Alerjik rinit olan çocuklarda huzursuzluk, performans düşüklüğü, sık tekrarlayan kulak burun boğaz enfeksiyonları, sık sık burun kanamaları görülüyor.

Ne Yapabilirsiniz?

• Öncelikle çocuğun bulunduğu ortamı sık sık havalandırmalısınız. Toz bırakmayan elektrikli süpürgeyle sık sık süpürmelisiniz. Yorganı yastığı sık sık silkelemeli ve havalandırmalısınız.
• Çocuğun eşyalarının ve giysilerinin temizliğinde fazla deterjan kullanımından kaçınmanızda yarar var. Mümkünse sıvı deterjan kullanıp ilave durulama yapınız.
• Kulak burun ve boğazdaki tahrişi kontrol altında tutmak için, çocuğun bulunduğu ortamın sürekli olarak belli bir nem seviyesinde tutulması gerekmektedir. Bunun için hava nemlendirici cihaz, bir kase içinde su ya da ıslak bir bez kullanabilirsiniz.
• Bol sıvı alımı yine büyük önem taşımaktadır. Ilık su, c vitamini ve antihistaminik etkili bitki çayları verebilirsiniz. Antihistaminik etkili besinler çok faydalı olacaktır. (Bkz: Antihistaminik etkili besinler)

Yeni doğan hastalıkları:

Yeni doğan hastalıkları konusuna da kısaca değinecek olursak; bebeklerde hastalığı anlamak çoğunlukla zordur. Fakat bebeğinizde normalin dışında herhangi bir durum gözlemlediğinizde bunun için hemen doktora başvurmakta yarar vardır. Öyle ki, yeni doğanlarda bağışıklık sistemi çok zayıf olduğundan hastalığın yayılma süreci de hızlı olacaktır. Bu sebeple yeni doğanlarda, hissedilen ilk belirtide uzmana başvurmak gerekmektedir.

Kaynak: Healthub.com

Önemli Bilgilendirme:

Bu yazımızda çocuk hastalıkları hakkında vermiş olduğumuz bilgiler çeşitli çevirim içi kaynaklardan derlenmiştir. Söz konusu bilgilerin tıbbi geçerlilikleri bulunmamaktadır. Olası bir sağlık probleminde size en yakın sağlık kuruluşuna başvurmanız gerekmektedir.