Gıda zehirlenmesi belirtileri – Gıda zehirlenmesinde ilk yardım
Gıda zehirlenmesi, gıdaların uygun koşullarda, şekillerde ve uygun süre ile saklanmaması nedeniyle bozulması, toksisitesinin oluşması sonucu, tüketen kişide çeşitli belirtilerin görülmesiyle ortaya çıkan bir tür gıda kaynaklı rahatsızlıktır. Gıda zehirlenmesi sinsi bir tehlike olarak aniden karşımıza çıkabilir. Kokusunda veya tadında herhangi bir değişiklik olmasa bile kontamine olmuş bir gıda, zehirlenmeye yol açabilir. Gıda zehirlenmesi çeşitli belirtileri olan oldukça ağır bir sağlık sorunudur. Hafif şiddette gıda zehirlenmesi bile ağır belirtileri gösterir. Yani en hafif gıda zehirlenmesi belirtileri bile yorucu ve yıpratıcı düzeydedir. Peki, gıda zehirlenmesi nedir, gıda zehirlenmesi sebepleri nelerdir, gıda zehirlenmesi belirtileri nelerdir, gıda zehirlenmesinde ilk yardım nasıl olmalıdır, doktora ne zaman başvurulmalıdır, gıda zehirlenmesi nasıl tedavi edilmektedir, gıda zehirlenmesini önlemek için ne yapılmalı?
Gıda zehirlenmesi nedir?
Gıda zehirlenmesi, gıdanın uygun olmayan koşullarda, uygun olmayan şekilde ve son tüketim tarihini geçecek süre boyunca saklanması nedeniyle, zararlı bakterilerin insan vücuduna zarar verecek ölçüde artması ve bu bakterilerin gıdanın tüketilmesiyle vücuda alınmasıyla ortaya çıkan bir rahatsızlıktır. Gıda zehirlenmesi, tedavisi yapılmadığı takdirde ölümcül sonuçları olabilecek çok ciddi bir sağlık problemidir. Özellikle bakteri artışına daha fazla müsait bazı gıdalarda, gıda zehirlenmesi riski çok daha yüksektir. Bu nedenle özellikle bu gıdaların saklama koşullarına ve saklama sürelerine çok daha fazla özen göstermek gerekir.(Örn: et, tavuk, balık, yumurta, mayonez vs..)
Gıda zehirlenmesi sebepleri nelerdir?
- Gıda zehirlenmesi, uygun ortamda ve uygun koşullarda muhafaza edilmeyen ya da son kullanım tarihi geçmiş olan gıdaların tüketilmesi sebebiyle ortaya çıkar.
- Ayrıca birlikte tüketildiğinde reaksiyon oluşturan gıdaların aynı anda tüketilmesi de gıda zehirlenmesi yaratır. (Mantar ve balık ya da bayat balık ve yoğurt)
- Açıkta satılan ve hijyenik koşullarda üretilmemiş gıdalar, gıda zehirlenmesine neden olabilir.
- Alerjik yapılı kişilerde, alerjiyi tetikleyen gıdanın tüketilmesi, gıda zehirlenmesine neden olur.
- İyi yıkanmamış sebze ve meyvelerin tüketilmesi gıda zehirlenmesine sebep olan bir diğer nedendir.
Gıda zehirlenmesine sebep olan başlıca üç bakteri bulunur: Koli basili, Stafilokok basili, Salmonella. Bu üç bakteri, gıda zehirlenmesi vakalarında en çok karşılaşılan bakterilerdir. Gıda zehirlenmesinin, hangi gıdanın tüketilmesinden sonra ortaya çıktığının hasta tarafından doğru şekilde ifade edilmesi, bu noktada tedavi için hayati önem taşır.
Koli basili: Büyükbaş hayvan dışkısından üreyen bu bakteri, sulama suyu vasıtasıyla sebze ve meyvelere, oradan da mutfaklara gelebileceği gibi; ete karışarak da gelebilir. Bağırsakları etkilediğinden, kanlı dışkı görülebilir. Acil tıbbi müdahale gereklidir. Aksi halde kana karışıp vücuda yayılarak, kan zehirlenmesine sebep olabilir ve ölümcül sonuçlar doğurabilir. Kesinlikle bir acil servise müracaat edilmelidir.
Stafilokok basili: Özellikle yaz aylarında yaşanan gıda zehirlenmelerinde sıkça karşılaşılan bakteridir. Pişmemiş tatlı ve tuzlu yiyeceklerin sıcak ortamda bırakılmaları sonucu bu bakteri çok kolay ürer ve yayılır. Örneğin; bir yaş pasta ya da mayonez içeren makarna salatası, rus salatası gibi gıdaların sıcak ortamda bırakılması, bu bakteri için bir bakıma nimettir. Yoğun bir ishal ve kusmaya neden olduğundan vücutta aşırı sıvı kaybı meydana gelir. Hekime başvurulmalıdır.
Salmonella: Özellikle kümes hayvanları ve yumurtaları, büyükbaş hayvan eti, süt ve süt ürünleri, çiğ yumurta içeren çeşitli soslar bu bakteriye ev sahipliği yapabilmektedir. Sindirim borusunda delikler açılmasına neden olup tüm vücuda yayılarak hayati tehlike oluşturabilir. Bu yüzden bu yönde bir şüphe varsa acilen hekime başvurulmalıdır.
Gıda zehirlenmesi belirtileri nelerdir?
Gıda zehirlenmesi çeşitli belirtileri ile kendini ele verir.
- Mide krampları,
- Karın ağrısı,
- Mide bulantısı,
- Kanlı dışkı,
- Kusma,
- İshal,
- Baş dönmesi,
- Baş ağrısı,
- Yutkunmada zorlanma,
- Halsizlik,
- Terleme,
- Ateş.
Gıda zehirlenmesi yaşayan bir kişi genellikle bu belirtileri gösterir. Fakat gıda zehirlenmesi belirtileri her zaman tümüyle görülmeyebilir. Gıda zehirlenmesi belirtileri, gıda zehirlenmesine yol açan bakteriye göre değişiklik gösterebilir. O yüzden şüpheli durumlarda ortaya çıkan her belirtiyi dikkate almakta yarar vardır. (Mesela ateş, baş ağrısı vs.. gibi belirtiler her hastada görülmeyebilir)
Gıda zehirlenmesinde ilk yardım nasıl yapılır?
Gıda zehirlenmesinde ilk yardım uygulayabilmek için öncelikle gıda zehirlenmesine hangi gıdanın ve dolayısıyla hangi bakterinin sebep olduğunu doğru bilmek gerekir. Bu doğrultuda genellikle en doğrusu, herhangi bir müdahalede bulunmadan acil olarak hekime müracaat edilmesi daha doğrudur. Ancak, Stafilokok basiliden kaynaklanan bir gıda zehirlenmesi düşünülüyorsa, hastaya doktora müracaat edilene kadarki süre zarfında, vücuttaki sıvı kaybı için şekerli ve tuzlu su verilmesi fayda sağlayacaktır. 1 litre suya, 4 yemek kaşığı şeker ve bir çay kaşığı tuz ilave edilerek karıştırılıp yudum yudum içilmelidir.
Doktora ne zaman başvurmalı?
Gıda zehirlenmesi belirtileri ışığında zehirlenme şüphesi varsa doktora mümkün olan en kısa sürede müracaat edilmesinde yarar vardır. Özellikle;
- Kanlı dışkı/ishal
- 3 günden uzun süren ishal
- Yüksek ateş
- Görme, konuşma bozukluğu
- Denge bozukluğu
- Aşırı sıvı kaybı ve beslenememe
Türünden gıda zehirlenmesi belirtileri görülüyorsa vakit kaybedilmeden hekime başvurulmalıdır.
Gıda zehirlenmesinde nasıl bir tedavi uygulanır?
Gıda zehirlenmesi şikayeti bulunan hastalara serum ve uzman tarafından gerekli görülürse antibiyotik tedavisi uygulanmaktadır. Gıda zehirlenmesi yaşayan hastalar genellikle müşahade altına alınarak tedavileri uygulanır.
Gıda zehirlenmesi nasıl önlenir?
Gıda zehirlenmesini önlemek ve ondan korunmak için birçok konuda dikkatli ve özenli olmamız gerekiyor. Nedir bu konular:
- Yemeklerden önce ve sonra ellerimizi mutlaka bol su ve sabunla yıkamak gerekiyor.
- Yemek yapmaya başlamadan önce ve yemek yaptıktan sonra; özellikle et, tavuk vs.. ile temas etmişsek ellerimizi bol su ve sabunla yıkamak gerekiyor.
- Yemek yaparken kullandığımız araç gereçleri yüksek ısıda güzelce yıkamamız gerekiyor.
- Sebze ve meyveleri yemeden önce, sirkeli su ya da çay ağacı yağı damlatılmış suda beklettikten sonra çok iyi bir şekilde yıkamak gerekiyor.
- Özellikle bozulmaya eğilimi olan hiçbir gıdayı üzeri açık olarak ve dışarıda bırakmamak gerekiyor.
- Et, süt vb. gıdaları iyice pişirmeden tüketmemek gerekiyor.
- Çocuklar için yumurta kolisi vb. gereçlerden oyuncak türü etkinlikler yapılmamalı.
- Yumurta kabuğu ile temas sonrası elleri bol su ve sabunla güzelce yıkamak gerekiyor.
- Açıkta satılan gıdalardan uzak durulmalı.
- Özellikle sıcak yaz aylarında piknik vs. etkinlikleri için hazırladığımız gıdaların bir gıda termosunda/buzluğunda muhafaza edilmesi gerekiyor.
- Çocukların beslenme çantalarına bozulmaya meyilli, yumurta türünden gıdalar konulmamalı.
- Buzlukta olsa dahi her gıdanın bir son kullanma tarihi vardır. Buna dikkat etmek gerekir. (Bkz: Gıdaların buzluk süreleri)